Dzieci i młodzież mogą doświadczać różnorodnych problemów emocjonalnych i lękowych, które znacząco wpływają na ich codzienne życie oraz rozwój psychiczny. Problemy te mogą objawiać się na wiele sposobów, w tym poprzez trudności w radzeniu sobie z lękiem, depresję, niską samoocenę oraz inne zaburzenia emocjonalne.
Dzieci, tak samo jak dorośli, na co dzień borykają się z wieloma emocjami. Często jest tak, że wiele z nich może przytłaczać dziecko, a natłok bodźców może wywoływać szereg problemów. Dzieci mogą być również bardziej podatne na negatywne opinie i krytykę ze strony rówieśników i dorosłych, co dodatkowo pogłębia ich problemy emocjonalne.
Najczęstsze zaburzenia emocjonalne u dzieci to:
- Zaburzenia lękowe: dziecko wykazuje oznaki lęku w sytuacjach, które nie powinny go powodować lub jego reakcja jest niewspółmierna do przyczyny.
- Zaburzenia snu: nieprawidłowe cykle zasypiania, budzenie się w nocy lub koszmary mogą być efektem długotrwałego stresu u dziecka.
- Trudności edukacyjne: dziecko zaczyna opuszczać swoje wyniki w nauce pomimo, że przygotowuje się do wszystkich zajęć i w domu nie miało problemów z materiałem szkolnym.
- Trudności w relacjach z rówieśnikami: dziecko jest skryte i nie dąży do kontaktów międzyludzkich, jak jego rówieśnicy. Nieśmiałość może być spowodowana rozstrojeniem emocjonalnym.
- Niska samoocena: dzieci z niską samooceną mogą unikać wyzwań, łatwo się poddawać i nie wierzyć we własne umiejętności.
- Napady agresji: dzieci, które nie potrafią sobie radzić z emocjami często popadają w skrajne zachowania. Dla jednych będzie to nieśmiałość, a u innych agresywne zachowanie. Może być to próba zwrócenia na siebie uwagi.
Zaburzeń, które mogą dotknąć dziecko jest dużo więcej. Problemy emocjonalne i lękowe u dzieci często wiążą się z brakiem świadomości, że jakieś zachowanie jest niewłaściwe. Nieodpowiednie zaopiekowanie się dzieckiem, które nie radzi sobie z emocjami, może prowadzić do utrwalenia pewnych wzorców i długotrwałych trudności w życiu społecznym, nawet już u dorosłej osoby.
Lęk jest naturalnym zjawiskiem, jednak problem zaczyna się wtedy, gdy stany lękowe występują mimo braku przyczyny, gdy lęk jest nieproporcjonalnie duży w stosunku do przyczyny lub występuje długotrwale nawet jeśli przyczyna już ustąpiła. Lęk jest jedną z najczęściej występujących trudności emocjonalnych u dzieci.
Może objawiać się jako:
- Lęk separacyjny: lęk przed separacją od rodziców, a w szczególności od matki. Odseparowane dzieci mogą stawiać opór, wpadać w płacz lub w histerię, a w skrajnych przypadkach nawet odczuwać ból fizyczny.
- Lęk społeczny: jest to lęk wywoływany przez spotkania z nieznajomymi. Dziecko czuje się nieswojo, unika kontaktu z nieznajomymi zarówno werbalnego, jak i wzrokowego. Często występuje potliwość oraz drżenie rąk.
- Specyficzne fobie: dziecko potrafi bać się codziennych i z pozoru błahych rzeczy, takich jak hałas, zjawiska atmosferyczne, zwierzęta, jazda różnymi pojazdami czy ostre przedmioty.
- Napady paniki: objawiają się nagłym, silnym lękiem – często wraz z napadami duszności, bólami głowy, potliwością czy przyspieszonym biciem serca. Napady zazwyczaj nie mają swojej przyczyny lub jest ona niewspółmiernie mała w porównaniu do reakcji.
- Lęki uogólnione: dziecko nadmiernie zamartwia się zwykłymi sprawami. Sprawdziany w szkole czy wystąpienia publiczne to przykłady przyczyn, które mogą być problematyczne dla dziecka.
- Mutyzm wybiórczy: fobia, która charakteryzuje się milczeniem dziecka w stresujących dla niego sytuacjach, mimo że jego umiejętność mowy jest już rozwinięta. Trudno wtedy nawiązać kontakt z dzieckiem, a zmuszone do rozmowy odpowiada gestami albo pojedynczymi słowami. W bezpiecznym dla dziecka miejscu często jest ono bardzo rozmowne i ma dużo energii.
Dzieci doświadczające lęku często wykazują symptomy takie jak nadmierne zamartwianie się, unikanie sytuacji wywołujących lęk, trudności z koncentracją oraz problemy ze snem. Lęk może również prowadzić do fizycznych objawów, takich jak bóle brzucha, bóle głowy czy napięcie mięśni. Ważne jest, aby nie bagatelizować takich zachowań, gdyż mogą się one utrwalić i pozostać z dzieckiem do jego dorosłości.
Jednym z czynników, który może towarzyszyć napadom lękowym jest depresja. Depresja u dzieci i młodzieży objawia się obniżonym nastrojem, brakiem zainteresowania codziennymi aktywnościami, zmęczeniem, zaburzeniami snu i odżywiania. Młode osoby cierpiące na depresję mogą mieć trudności w szkole, wycofywać się z kontaktów społecznych oraz wykazywać obniżoną samoocenę. Często depresja u dzieci jest trudna do zauważenia, ponieważ mogą one maskować swoje uczucia, udając, że wszystko jest w porządku.
Pomoc dzieciom w radzeniu sobie z problemami emocjonalnymi i lękowymi wymaga wieloaspektowego podejścia. Dzieci często inaczej postrzegają świat i każdy proces oraz każda pomoc musi być odpowiednio skierowana tak, aby nie pogłębić istniejących problemów.
Przykładowe sposoby na pomoc dziecku:
- Aktywne słuchanie: ważne jest, aby rodzice i opiekunowie regularnie rozmawiali z dziećmi o ich uczuciach i problemach. Okazywanie zrozumienia pomaga dzieciom poczuć się akceptowanymi i wspieranymi. Budowanie poczucia bezpieczeństwa i stabilności w domu jest kluczowe dla ich emocjonalnego rozwoju.
- Współpraca ze szkołą i nauczycielami: nauczyciele mogą pomóc w identyfikacji problemów oraz wprowadzić strategie, które wspierają rozwój emocjonalny uczniów. Współpraca ta jest niezbędna, aby zapewnić dziecku odpowiednie wsparcie w środowisku edukacyjnym
- Pomoc psychologa: w przypadkach, gdy problemy emocjonalne są szczególnie nasilone, warto skorzystać z pomocy specjalistów, takich jak psychologowie czy terapeuci, którzy mogą opracować indywidualne plany wsparcia i terapii.
- Zajęcia dodatkowe: ważne jest również, aby dzieci miały możliwość angażowania się w aktywności, które sprawiają im przyjemność i pomagają rozwijać ich zainteresowania. Hobby, sport czy zajęcia artystyczne mogą znacząco poprawić samopoczucie i samoocenę dziecka. Regularna aktywność fizyczna jest również ważna, ponieważ pomaga redukować stres i lęk, poprawia nastrój i ogólne zdrowie psychiczne.
Pomoc dzieciom w radzeniu sobie z problemami emocjonalnymi i lękowymi to proces, który wymaga cierpliwości, empatii i zaangażowania ze strony rodziców, nauczycieli oraz specjalistów. Zapewnienie odpowiedniego wsparcia emocjonalnego oraz rozwijanie umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami może znacząco poprawić jakość życia dzieci i młodzieży, wspierając ich w drodze do zdrowego i zrównoważonego rozwoju psychicznego.
