Migotanie przedsionków to najczęściej występującą forma arytmii. Szczególnie narażone na jej występowanie są osoby po 65. roku życia, ale nie omija także młodszych pacjentów. Choć nie zawsze daje objawy, nieleczona może mieć poważne skutki w postaci m.in. udaru, niewydolności serca, demencji czy depresji. Czy stres może powodować migotanie przedsionków? Jak przerwać atak arytmii? Na te i inne pytania odpowiada dr n. med. Dawid Miśkowiec, kardiolog z Centrum Kardiologii Scanmed.
TUTAJ możesz przeczytać także rozmowę z lekarzem na temat migotania przedsionków, diagnozowania i leczenia choroby.
Co można doraźnie zrobić podczas napadu migotania przedsionków?
W przypadku odczuwania nowego napadu migotania przedsionków, doraźne postępowanie może polegać na przyjęciu dodatkowej dawki leku antyarytmicznego, który u części pacjentów pozwala przerwać arytmię. Należy taką strategię szczegółowo przedyskutować ze swoim lekarzem prowadzącym, nigdy nie robić tego na własną rękę, ponieważ postępowanie to nie dotyczy każdej grupy leków i każdego pacjenta.
Czego nie wolno robić przy migotaniu przedsionków?
Funkcjonowanie pacjenta z rozpoznanym migotaniem przedsionków nie różni się zasadniczo od pozostałych pacjentów, oczywiście o ile sama arytmia nie limituje pewnych aktywności poprzez ograniczenie tolerancji wysiłku fizycznego. Podstawową kwestią, której nie wolno robić pacjentowi z migotaniem przedsionków, jest odstawianie bez porozumienia z lekarzem prowadzącym leków niezbędnych do kontroli nawrotów arytmii (antyarytmicznych) oraz leków przeciwkrzepliwych, zapobiegających udarowi niedokrwiennemu mózgu i innym groźnym powikłaniom zakrzepowo-zatorowym, do których może dojść po odstawieniu tych leków.
Inną kwestią jest fakt, że z uwagi na konieczność zażywania leków przeciwkrzepliwych, zapobiegających udarom, pacjenci mają obniżoną krzepliwość krwi, co niesie zwiększone ryzyko krwawień – zatem należy z ostrożnością podejmować się np. czynności o podwyższonym ryzku urazów, takich jak sporty walki, sporty kontaktowe (rugby etc.).
Czy można wyleczyć się z migotania przedsionków?
Migotanie przedsionków jest chorobą przewlekłą o nawrotowym charakterze. Nieleczona wygląda zazwyczaj w ten sposób, że na początku pacjent boryka się z krótkimi napadami arytmii, które często ustępują samoistnie po kilku minutach, godzinach a nawet dniach. Przerwanie napadu migotania przedsionków może być samoistne, może nastąpić po podaniu doustnie lub dożylnie leków (kardiowersja farmakologiczna) lub może wymagać wykonania kardiowersji elektrycznej (umiarowienie serca w warunkach szpitalnych w krótkotrwałym znieczuleniu ogólnym). Nieleczone migotanie przedsionków ma tendencje do utrwalania się, to znaczy występowania coraz dłuższych napadów, które nie ustępują samoistnie, mogących w konsekwencji prowadzić do niewydolności serca. Poza leczeniem farmakologicznym z wykorzystaniem leków antyarytmicznych przyjmowanych na stałe przez pacjentów, metodą o udowodnionej skuteczności istotnie redukującą ilość i częstość nawrotów arytmii, w szczególności na początkowym etapie rozpoznania choroby jest zabieg ablacji migotania przedsionków. Dlatego tak ważne jest przedyskutowanie z pacjentem i wyjaśnienie wszystkich możliwych opcji i efektów terapii, jak również zrozumienie jego oczekiwań wobec zaproponowanego leczenia. Należy przy tym pamiętać, że leczenie zabiegowe (ablacja) nie gwarantuje, że pacjent pozbędzie się raz na zawsze zaburzeń rytmu oraz że sam zabieg nie uwolni chorego od konieczności przyjmowania na stałe leków przeciwkrzepliwych. Spersonalizowane podejście do chorego pozwala, po przedyskutowaniu potencjalnych korzyści i ryzyka zaproponowanego leczenia, podjąć mu decyzję o wyborze terapii. Ze strony lekarza natomiast należy w odpowiednim czasie zaproponować pacjentowi daną terapię, ponieważ np. do zabiegu ablacji optymalnym kandydatem nie będą chorzy z wieloletnim wywiadem arytmii, a na pewno oczekiwane efekty tego leczenia nie będą tak dobre, gdyby ten sposób leczenia zaproponować kilka lat wcześniej.
Czy migotanie przedsionków jest groźne?
Migotanie przedsionków jest chorobą, której powikłania w postaci niewydolności serca, powikłań zakrzepowo-zatorowych (udary, ostre niedokrwienia narządów w wyniku migracji skrzeplin z jam serca do innych narządów) w istotny sposób mogą wpływać na zdrowie i jakość życia pacjenta. Najgroźniejszym i najbardziej dramatycznym w skutkach powikłaniem nieleczonego adekwatnie migotania przedsionków jest udar niedokrwienny mózgu, mogący prowadzić do trwałego inwalidztwa lub nawet zgonu pacjenta.
Jak długo można żyć z migotaniem przedsionków?
Z wcześnie rozpoznanym i właściwie leczonym migotaniem przedsionków rokowanie pacjentów nie różni się bardzo od populacji ogólnej. Przestrzegając zaleceń lekarskich odnośnie regularnego przyjmowania leków, zmiany stylu życia oraz samokontroli objawów pozwala pacjentom cieszyć się normalnym życiem wolnym od powikłań migotania przedsionków.
Czy migotanie przedsionków uszkadza serce?
Nieleczone migotanie przedsionków zazwyczaj powoduje szybką niemiarową pracę komór serca. Ta nieadekwatnie przyspieszona czynność serca w konsekwencji u części pacjentów prowadzi do rozwinięcia objawów niewydolności serca. Na szczęście w wyniku zastosowania odpowiednio wcześnie właściwego leczenia – przerwania arytmii i przywrócenia rytmu zatokowego – u większości pacjentów objawy te wycofują się i serce wraca do swojej pierwotnej wydolności. Dlatego tak istotnym jest nielekceważenie pierwszych objawów i odpowiednio wczesny kontakt z lekarzem, który może zapobiec tym konsekwencjom poprzez wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Czy migotanie przedsionków skraca życie?
Niewłaściwie leczone lub nierozpoznane migotanie przedsionków istotnie skraca życie pacjentów, wiąże się z większym ryzykiem zgonu i trwałego inwalidztwa wtórnego do jego powikłań – udarów niedokrwiennych i niewydolności serca.
Jak przerwać atak migotania przedsionków?
Napad migotania przedsionków może ustąpić samoistnie albo zostać przerwany przy pomocy dodatkowo podanych leków (doustnie lub dożylnie) lub można go przerwać wykonując kardiowersję elektryczną. Zabieg kardiowersji elektrycznej wykonywany jest w warunkach szpitalnych w krótkotrwałym znieczuleniu ogólnym, zazwyczaj w asyście anestezjologa i polega na przepuszczeniu przez serce za pomocą elektrod umieszczonych na klatce piersiowej pacjenta impulsu elektrycznego zsynchronizowanego z pracą serca, którego celem jest zresetowanie arytmii i przywrócenie prawidłowego rytmu zatokowego.
Jaki ma się puls przy migotaniu przedsionków?
Mówiąc o pulsie, w przypadku migotania przedsionków najważniejszą cechą charakterystyczną jaka występuje podczas migotania przedsionków jest jego nieregularność – praca serca jest niemiarowa, co większość chorych odczuwa jako subiektywne poczucie kołatania serca. Ponadto u dużej części chorych dochodzi do przyspieszenia pulsu, w szczególności u młodszej populacji pacjentów mierzone uśrednione odczyty pulsu mogą wynosić powyżej 100/minutę.
Jakie są pierwsze objawy migotania przedsionków?
Najczęstszym objawem jest uczucie kołatania serca, czyli niemiarowej, często przyspieszonej pracy serca, uczucie niepokoju w klatce piersiowej. Dodatkowo chorzy mogą odczuwać obniżenie tolerancji wysiłku fizycznego, łatwiejszą męczliwość, duszność wysiłkową, a nawet spoczynkową, wynikającą z przyspieszonej pracy serca w samej arytmii. Istnieje natomiast część pacjentów, którzy nie odczuwają arytmii – nazywamy tę sytuację „niemym migotaniem przedsionków”. Sytuacja ta jest o tyle niebezpieczna, że opóźnia ona istotnie rozpoznanie arytmii i włącznie odpowiedniego leczenia, w szczególności mam tutaj na myśli leczenie zapobiegające powikłaniom niedokrwiennym wynikającym z ryzyka powstawania skrzeplin w jamach serca będącego w arytmii. Kluczowe tutaj są przesiewowe badania – począwszy od prostego badania pulsu pacjenta, poprzez rejestrację krzywej EKG. Niestety wciąż u zbyt dużego odsetka pacjentów pierwszym objawem migotania przedsionków bywa jego najbardziej poważne powikłanie, czyli udar niedokrwienny mózgu, gdzie migotanie przedsionków zostaje rozpoznane dopiero podczas hospitalizacji pacjenta na oddziale udarowym.
Czy migotanie przedsionków może być na tle nerwowym?
Wysoki poziom stresu oddziałuje niekorzystnie na wiele obszarów naszego zdrowia. Mimo że stres nie jest najsilniejszym czynnikiem ryzyka występowania migotania przedsionków, to wpływa on niekorzystnie na układ sercowo naczyniowy, posiadając udowodniony wpływ na ryzyko wystąpienia migotania przedsionków.
Dr n. med. Dawid Miśkowiec: w 2014 roku ukończył z wyróżnieniem Wydział Lekarski Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. W 2021 roku uzyskał tytuł specjalisty w dziedzinie kardiologii. Należy do nielicznego grona polskich kardiologów, którzy uzyskali tytuł europejskiego specjalisty w zakresie kardiologii zdając European Exam in Core Cardiology (EECC) organizowany przez Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (European Society of Cardiology). Jest asystentem w Klinice Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Autor blisko 100 prac naukowych i licznych doniesień kongresowych w zakresie kardiologii, współautor kilku monografii naukowych oraz kierownik grantów naukowych (Diamentowy Grant Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Grant dla Młodych Naukowców Klubu 30 Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego). Należy do Klubu 30 Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego zrzeszającego młodych Kardiologów z wartościowym dorobkiem naukowym i osiągnięciami na arenie międzynarodowej. Jest certyfikowanym Operatorem Elektroterapii i Elektrofizjologii Sekcji Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego.
Szczególnym obszarem jego zainteresowania klinicznego jest zabiegowe leczenie zaburzeń rytmu serca (ablacje klasyczne, ablacje z wykorzystaniem najnowszych technik mapowania elektroanatomicznego 3D), które wykonuje na co dzień w Centrach Kardiologii Scanmed.
W wolnych chwilach gra na gitarze elektrycznej i wędkuje.
