Rehabilitacja kardiologiczna to, obok stałej opieki specjalistycznej, kluczowy element w procesie powrotu do zdrowia wśród pacjentów po zawale mięśnia sercowego. Pozwala również zmniejszyć ryzyko ponownego wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego. Dlaczego rehabilitacja jest tak ważna? Jak wygląda proces rehabilitacji i czy każdy pacjent po zawale powinien ją przejść? Na te i inne pytania odpowiada dr n. med. Maria Sobczak-Kaleta, kardiolog z Centrum Kardiologii Scanmed.
Pani Doktor, rehabilitacja kardiologiczna jest jednym z kluczowych elementów programu KOS-zawał. Dlaczego?
Rehabilitacja kardiologiczna to dalszy etap leczenia, po wystąpieniu zawału mięśnia sercowego. Badania naukowe wskazują, że zmniejsza ona zarówno ryzyko zgonu z powodu wystąpienia kolejnego zawału serca, jak i niewydolności serca, która może wystąpić u chorych, po incydencie sercowo-naczyniowym, na skutek uszkodzenia mięśnia sercowego. Dzięki rehabilitacji, pacjent mniej odczuwa niekorzystne konsekwencje zawału serca oraz zmniejsza się prawdopodobieństwo jego ponownej hospitalizacji. Jednocześnie rehabilitacja pomaga we wprowadzaniu korzystnych zmian w stylu życiu pacjenta w celu ograniczenia postępów choroby (m.in. zaprzestanie palenia, modyfikacja diety).
Jak wygląda rehabilitacja kardiologiczna? Jak długo trwa taka rehabilitacja?
Rehabilitacja kardiologiczna poszpitalna w II etapie rehabilitacji trwa od trzech do pięciu tygodni (w dziennym ośrodku rehabilitacji kardiologicznej). Na tym etapie ważne jest zbudowanie w świadomości pacjenta nowego obrazu zdrowego stylu życia poprzez nadzorowany wysiłek fizyczny, reagowanie na bieżące problemy psychologiczne pacjenta oraz edukację na temat zdrowego odżywiania.
Czy taką rehabilitację dzielimy na etapy?
Rehabilitację kardiologiczną dzielimy na rehabilitację wczesną (etap pierwszy i drugi) oraz późną (etap trzeci). Wczesna forma rehabilitacji rozpoczyna się już w trakcie pobytu pacjenta w szpitalu z powodu wystąpienia zawału serca. Wszystkie działania wówczas mają na celu szybkie uruchomienie chorego po zabiegu (koronaroplastyce), wypisaniu do domu w stanie stabilnym oraz przekazaniu, po kliku dniach, do ośrodka rehabilitacyjnego.
Czy ćwiczenia się zmieniają w zależności od stanu zdrowia pacjenta? Czy każdy pacjent dostaje taki sam zestaw ćwiczeń?
Przyjęcie pacjenta na rehabilitację kardiologiczną jest poprzedzone konsultacją lekarza kardiologa, który przeprowadza dokładny wywiad z pacjentem, analizuje wyniki dotychczasowych badań, choroby współistniejące i inne czynniki ryzyka. Przy wyborze modelu rehabilitacji kardiologicznej brany jest pod uwagę m.in. wynik testu wysiłkowego wykonanego na oddziale oraz badania echokardiograficznego. Jednym z najważniejszych aspektów skutecznej rehabilitacji jest indywidualizacja programu ćwiczeń. Dlatego każdy pacjent jest traktowany w sposób unikalny, z uwzględnieniem jego specyficznych potrzeb, stanu zdrowia oraz celów terapeutycznych. Przed rozpoczęciem programu rehabilitacyjnego przeprowadzana jest również szczegółowa ocena funkcjonalna przez fizjoterapeutę, która pozwala na opracowanie najlepszego planu terapii. Regularnie podczas rehabilitacji monitorujemy i dostosowywujemy ćwiczenia w miarę postępów pacjenta, aby zapewnić optymalne rezultaty.
Czy są ćwiczenia, które osoby po zawale powinny wykonywać również po zakończeniu programu KOS-zawał?
Po zakończeniu rehabilitacji na Oddziale, każdy pacjent rozpoczyna III etap rehabilitacji kardiologicznej, który jest już realizowany w warunkach domowych i on powinien obowiązywać do końca życia. Ma on charakter postępowania prewencyjnego i polega na zmniejszeniu ryzyka wystąpienia kolejnych zdarzeń sercowo-naczyniowych przez stosowanie umiarkowanej, lecz regularnej aktywności fizycznej, zrównoważonej diety, na zaprzestaniu korzystania z używek.Ten prozdrowotny tryb życia oznacza codzienny spacer minimum 45-60 minut lub jazdę na rowerze, ćwiczenia ogólnousprawniające minimum 3 razy w tygodniu po 30 minut oraz świadome wdrażanie aktywności ruchowej np. poprzez wybór schodów zamiast windy, ograniczenie czasu korzystania z mediów. W dniu wypisu z Oddziału Rehabilitacji pacjent otrzymuje pisemne zalecenia w zakresie ćwiczeń i diety.
Czy pacjenci podczas pobytu na Oddziale Rehabilitacji otrzymują wsparcie psychologiczne?
Podczas pobytu na Oddziale Rehabilitacji Kardiologicznej każdy pacjent ma możliwość spotkań indywidualnych z psychologiem. Osoby po zawale serca często wymagają wsparcia psychologicznego. Tego typu pomoc jest częścią rehabilitacji kardiologicznej – szczególnie, jeśli pacjenci doświadczają stanów depresyjnych czy lękowych. Z pacjentem przeprowadzany jest wywiad psychologiczny, wykonuje on testy psychologicze dotyczące m.in. poziomu odczuwanego stresu w życiu codziennym, strategii radzenia sobie z nim, nastroju, zaburzeń snu. Pacjenci uczestniczą w indywidualnych spotkaniach psychedukacyjnych m.in. o zarządzaniu czasem, opracowywują skutecze strategie radzenia sobie z bieżącymi trudnościami, tak aby zmniejszyć poziom odczuwanego stresu. Odbywają się także sesje relaksacyjne (trening progresywnej relaksacji Jacobsona, trening autogenny Schultza czy trening mindfuless) w celu obniżenia odczuwanego napięcia.
dr n. med. Maria Sobczak-Kaleta – kardiolog, psycholog. Autorka publikacji z zakresu psychokardiologii.
